قلمزنی چیست ؟ برای یافتن جواب این سوال ادامه مطلب را مطالعه بفرمایید. قلمزنی عبارت است از تزیین و کندن نقوش بر روی اشیای فلزی به ویژه مس، طلا، نقره، برنج و یا به عبارت دیگر ایجاد خطوط و نقوش به وسیله قلم با ضربه چکش بر روی اجسام فلزی. قلمزنی یکی از رشتههای هنرهای سنتی ایران است که در دسته بندی، در رده هنرهای صناعی و در گروه فلزکاری قرار دارد.
این هنر سوابق ممتد و طولانی دارد و بیانگر فرهنگ و تمدن قوم ایرانی است و به صورت حجاری در بدنه کوهها و روی سنگهای ساختمانی، کاخهای پادشاهان و حتی در دوران غارنشینی دیده شده است . بعدها هنر حجاری، تبدیل به حکاکی و سپس قلمزنی گردیده و نقوش و تصاویر از روی سنگهای ساختمانها و بدنه کوهها به روی سنگهای قیمتی مخصوصا عقیق منتقل گردید و حکاکی نامیده شد.
قلمزنی در طول تاریخ
از دوران ساسانیان، اشیاء فلزی نفیس زیادی در موزه های مهم جهان موجود است که نقوش بسیار زیبایی از حیوانات، پرندگان، گیاهانی، مجالس بزم و رزم متعددی با آلات موسیقی سنتی آن عصر بر روی طلا و نقره نقش بسته است که مایه اعجاب و تحسین هنر شناسان جهان است. امروزه برای قلمزنی نخست داخل یا زیر ظرف یا سینی مورد نظر را از محلول قیر و گچ پر می کنند تا سرو صدای قلم کمتر به گوش برسد و همچنین مانع از سوراخ شدن ظرف در حین کار شود. سپس نقش مورد نظر را روی ظرف رسم کرده و با قلم مناسب می کوبند. پس از ایجاد نقش ها، قیر را جدا کرده روی شیارها گرده زغال ریخته و روی ظرف را با روغن جلای سیاه می پوشانند .
امروزه برای قلمزنی نخست داخل یا زیر ظرف یا سینی مورد نظر را که معمولاً از جنس مس، نقره یا طلا است از محلول قیر و گچ پر میکنند تا سروصدای قلم کمتر به گوش برسد و همچنین مانع از سوراخ شدن ظرف در حین کار شود. سپس نقش مورد نظر را روی ظرف رسم کرده و قلم مناسب را انتخاب کرده و روی سطح ظرف قرار میدهند و با چکش بر انتهای قلم میکوبند تا شیارها و نقشها با تغییر شدت ضربه روی ظرف ایجاد شوند.
قلمهای این هنر متنوع هستند و نامهای خاص خود را دارند مانند قلم سایه و قلم نیمبر. پس از ایجاد نقشها، قیر را جدا میکنند و روی شیارها گرده زغال میریزند و روی ظرف را با روغن جلای سیاه میپوشانند. به این ترتیب نقشهای قلمزده شده به شکل خطهایی تیره و مشخص دیده میشود.
سبک های موجود در قلمزنی
دو سبک اصلی در قلمزنی ایران مطرح است که عبارتند از سبک تبریز و سبک اصفهان. در سبک تبریز برای حرکت قلم و انجام قلمزنی از حرکت و فشار مچ دست استفاده میشود و در سبک اصفهان از ضربات چکش. به همین سبب قلم تبریز صاف و کم عمق است ولی قلم اصفهان عمیقتر میباشد.
پیشینه این هنر در ایران، تاریخ روشنی ندارد و از اثر مستندی که بیانگر نخستین مکان یا نخستین شیء باشد که بر روی آن قلمزنی، چکشکاری و یا حکاکی شدهاست، اطلاع دقیقی در دست نیست.
در هزاره اول پیش از میلاد فلزکاری و قلمزنی در ایران از رونق و اعتبار ویژهای برخوردار بودهاست و آثار باارزشی از آن دوران بر جای مانده که از جمله آنها جامهای طلای مارلیک است.
در اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد هنر و صنعت فلزکاری در نقاط گوناگون ایران به ویژه در شمال و شمال غرب و حاشیه جنوبی دریای مازندران شکوفایی داشتهاست.از آثار مهم به دست آمده در این دوره جام طلای حسنلو است که در ۱۳۳۶ کشف شد و دارای نقوش برجسته چون خدایان سوار بر گردونه یا ارابهاست.
سخن آخر
قلمزنی یک هنر سنتی است که در آن از قلمها و ابزارهای مختلفی برای زدن و حکاکی روی سطوح مختلف استفاده میشود. این هنر اغلب بر روی سطوح فلزی مانند نقره، مس، برنج و یا طلا انجام میشود، اما میتواند بر روی سطوح چوبی، سنگی و حتی چرمی نیز انجام شود.
در فرآیند قلمزنی، هنرمندان از قلمهای خاص و ابزارهای حکاکی مانند میخ، فرم، پوش، و یا قلمهای حکاکی با انواع مختلف اندازه و شکل برای زدن الگوها، نقشها و طرحهای مختلف بر روی سطح استفاده میکنند. این طرحها معمولاً از پیچیده ترین الگوها و نقشها تا ساده ترین طرحهای هندسی و یا گلی شامل میشوند.
قلمزنی به عنوان یک هنر دستی بسیار با ارزش شناخته میشود و در بسیاری از فرهنگها و تمدنها به عنوان یکی از مهمترین و جذابترین هنرها تلقی میشود. این هنر نه تنها به عنوان یک فعالیت زیباییزا و خلاقانه مورد توجه قرار میگیرد، بلکه به عنوان یکی از راههای بیان هنرمندانه احساسات، افکار و ایدههای فردی و جامعهای نیز ارزیابی میشود.