میناکاری یک هنر سنتی و زیبایی است که در آن از مینا (یک نوع ماده چسبنده و رنگی) برای تزیین سطوح فلزی مانند نقره، مس یا طلا استفاده میشود. این هنر در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر، به ویژه در آسیای میانه و شرق میانه، رایج است. در زیر، مراحل ساخت ظروف ميناکاري را به طور کلی بیان خواهیم کرد.
1. آمادهسازی سطح: ابتدا سطح فلزی که قرار است میناکاری شود، باید آماده شود. این شامل تمیز کردن، سفید کردن (در صورت لزوم) و ایجاد یک سطح صاف میشود.
2. طراحی: طرح مورد نظر روی سطح فلزی با استفاده از ابزارهایی مانند قلم یا قلمهای سرخ کاری میشود. این طرح ممکن است به صورت دستی یا با استفاده از قالبهایی که قبلاً طراحی شدهاند، اعمال شود.
3. ایجاد حاشیهها: حاشیهها یا مرزهای طرح را با استفاده از نوارهایی از مینا ایجاد میکنند. این حاشیهها به عنوان مرز بین رنگها و طرحها عمل میکنند.
4. رنگآمیزی: رنگهای مینا را روی سطح فلزی اعمال میکنند. این مرحله شامل پر کردن فضای داخلی حاشیهها و طرحها با رنگهای مختلف است.
5. پخت: سپس قطعه با رنگهای مختلف مینا برای پخت درون یک کوره یا با استفاده از شعلههای گازی یا الکتریکی، پخته میشود. این مرحله باعث ایجاد یک لایه متانسیل بین رنگهای مختلف مینا میشود و اندازه نهایی و شکل نهایی قطعه را تعیین میکند.
6. تمیز کردن و تکمیل: پس از پخت، قطعه میناکاری شده باید تمیز شده و لطافت داده شود. این شامل برش دادن حاشیهها، پولیش کردن سطح و اضافه کردن هر گونه تزئینات اضافی میشود.
مراحل ساخت و تولید از ابتدای ظروف میناکاری
مراحل ساخت ظروف ميناکاري، هنری بسیار اصیل با سابقه طولانی که از هنرهای سنتی و اصیل صنایع دستی اصفهان به شمار می آید . میناکاری بر روی فلزاتی چون نقره ، طلا و مس قابل انجام بوده که امروزه بیشتر بر روی مس انجام می گیرد .گام اول در تولید ظروف مینا ساخت ظرف مورد نظر است معمولا استاد مسگر چیره دست به روشهایی همچون خم کاری ، چکش کاری پرس کاری، لحیم کاری ظروفی چون بشقاب ، کاسه ،گلدان ، کوزه ، تنگ و … را ساخته و پس از تمیزکاری با اسید سولفوریک رقیق آنرا آماده لعاب کاری می کنند .نمونه عکس های ظروف ساخته شده مسی قبل از لعاب کاری به شرح ذیل است .
در گام بعدی از مراحل ساخت ظروف ميناکاري، برای آماده سازی ظروف مینا جهت نقاشی باید لعاب کاری شوند که بدین منظور بایستی رنگ لعاب آماده شده 3 یا 4 مرتبه به ظروف پاشیده شود و پس از هر بار پاشش رنگ ظروف در کوره قرار گیرد تا با دمای 750 تا 800 درجه سانتیگراد پخته شود . پس از پایان کار ظروف با لعاب یک دست سفید و صیقلی بدست می آید لعاب کاری یکی از مراحل مهم در تولید ظروف مینا می باشد هر چقدر کیفیت لعاب کاری بهتر باشد ظروف در مرحله پایانی براق تر و جلوه بهتری خواهد داشت . کیفیت لعاب کاری بستگی به نوع و کیفیت رنگ لعاب و کیفیت کوره کاری می باشد . عکس های این مرحله به شرح ذیل است .
نقاشی : در این مرحله استاد میناکار ظروف لعاب شده را با رنگهای مخصوص مینا کاری و قلم موهای ظریف خود نقاشی میکند ترتیب کار به این سبک است که ابتدا طرح و نقش و رنگ بر روی ذهن نقاش ترسیم می شود سپس زیر رنگ کار متناسب با سلیقه زده می شود و سپس طرح های مختلفی روی ظروف کار میشود مانند اسلیمی ، ختایی ، گل و مرغ ، پرداز ، شکار و غیره این مرحله نیاز به مهارت خاص خود را دارد هر چقدر نقوش با صبر و حوصله و ظرافت بیشتری کار شود جلوه کار چندین برابر می شود
از مراحل ساخت ظروف ميناکاري در قسمت پایانی و پس از اتمام نقاشی و میناکاری روی ظروف آنها را مجددا داخل کوره قرار میدهند تا در دمای 600 درجه رنگها پخته شده و کار به اتمام برسد . اين مرحله خيلي حساس مي باشد چون رنگهاي ميناكاري در طي زمان مشخصي در كوره پخته مي شوند در صورتي كه ظروف مينا كمتر از آن ميزان در كوره بماند و حرارت بماند رنگها به ثبات و يكنواختي نمي رسد و در نتيجه برق و جلاي لازم را به كار نمي دهد و درصورتي كه بيش از مقدار لازم نيز در كوره بماند رنگها دچار سوختگي مي گردد و جذابيت كار از بين مي رود و ظروف كدر مي گردد.
با این مراحل، یک قطعه میناکاری زیبا و شگفتانگیز آماده میشود که میتواند به عنوان ظروف یا زینتهای دکوراتیو استفاده شود.